Zwemvaardigheid als APK-keuring: hoe Altena kinderen zwemveilig houdt.

De gemeenteAltena heeft het kunnen zwemmen niet aan het toeval overgelaten. In Altena is het inmiddels een jaarlijks ritueel: de Zwemchallenge, in de volksmond ook wel de Zwem-APK. Kinderen uit groep 5 en 6 worden opnieuw getest op hun zwemvaardigheid met één doel: elk kind veilig in het water.

“We willen voorkomen dat kinderen hun vaardigheden verliezen. Als je als familie op vakantie gaat, worden vaak de bandenspanning en het oliepeil gecheckt, maar niet of de kinderen nog zwemvaardig zijn.”

Van beleidsnota naar praktijk

“Het begon in 2019,” vertelt Gidion van Dijk, de kartrekker van het project. “Toen moest er nieuw beleid komen en kwam de nota Verbeteren zwemvaardigheid. Daaruit volgde een grote enquête onder ongeveer 1200 leerlingen van groep 5 en 6. Wat bleek? 96% had een A-diploma. Mooie cijfers, maar het kan altijd nog beter.”

Diezelfde zomer kwam hij in aanraking met de Zwemchallenge van de Nationale Raad Zwemveiligheid, een survivaltest voor ouder en kind. “Dat vonden we interessant: niet weer zwemles, maar een moment van bewustwording. We hebben wat pilots gedaan en scholen gevraagd hoeveel tijd ze eraan wilden besteden. De ene school wilde een paar natte gymlessen, de ander een volledig traject.” Uiteindelijk groeide dat uit tot de huidige Zwem-APK.

De APK in uitvoering

Het concept is even eenvoudig als effectief. Kinderen komen vijf keer naar het zwembad: één nulmeting, drie opfrislessen en een eindmeting met een feestelijke afsluiting.

De gemeente regelt vervoer, afstemming met zwembaden en planning. “We vragen in mei welke scholen volgend schooljaar meedoen,” legt Gidion uit. “Daarna maken we samen met de zwembaden en busmaatschappij het rooster. Dit jaar doen er zeven basisscholen mee. Het klinkt simpel, maar het is logistiek echt eenpuzzel.”

Tijdens de nulmeting beoordelen zweminstructeurs de kinderen. Daarna volgen drie opfrislessen.“Je ziet wel dat na die vijf weken, en dat hoor je ook van zweminstructeurs en leerkrachten, dat kinderen echt weer groeien en vertrouwen krijgen. En dat de techniek echt vooruitgaat.”

Resultaten die zichtbaar worden

De aanpak lijkt zijn vruchten af te werpen. Uit de Gezonde Jeugd Monitor, waaraan 18 van de 28 basisscholen in de gemeente deelnemen, blijkt dat de risicogroep in Altena, kinderen zonder zwemdiploma én zonder zwemles, slechts 2% bedraagt. Landelijk ligt dat gemiddelde rond de 4%.

Volgens Gidion is dat verschil geen toeval. “Ik wil niet alle credits naar de Zwem-APK sturen, want we doen ook aan schoolzwemmen. Maar het helpt wel. Door jaarlijks aandacht te vragen voor zwemveiligheid blijven ouders en kinderen erbij betrokken.”

Niet alle kinderen even zwemveilig

“Sommige kinderen hebben een diploma, maar zwemmen nauwelijks meer,” zegt Gidion. “Als je vraagt wanneer ze voor het laatst gezwommen hebben, dan zeggen ze: bij het afzwemmen.”

Kinderen die opvallen tijdens de APK krijgen een certificaat met aandachtspunten en advies voor de ouders. “Onze invloed stopt daar eigenlijk. We adviseren ouders om vaker te gaan zwemmen. Maar de zwembaden zitten vol; ze hebben geen ruimte om extra lessen aan te bieden. Dat blijft een uitdaging.”

Bij kinderen die geen diploma hebben in groep 5 of 6 probeert de gemeente te achterhalen wat erachter zit. “We vragen via de leerkracht aan de ouders waarom het kind geen diploma heeft, en of wij kunnen helpen met het weghalen van bepaalde drempels. Bijvoorbeeld geen vervoer of financiële kwesties.”

Waarom alleen groep 5 en 6?

“Deels kostentechnisch,” legt Gidion uit. “Vervoer is duur, zwembaden doen het niet kostenloos. En er is daarnaast ook beperkte watercapaciteit. Buitenbaden zijn maar een paar maanden open, binnenbaden hebben hun eigen programma.”

Verder vinden sommige scholen het te veel ten koste gaan van de lestijd of leggen zede verantwoordelijkheid bij de ouders. Toch doet ongeveer de helft van de scholen in Altena mee. “Een deel doet aan schoolzwemmen, daar ligt de focus op groep 3 en 4. En de andere doen mee aan de Zwem-APK, voor groep 5 en 6.”

‍Kansen voor andere gemeenten

“Voordat je begint, moet je het financieel inbedden. Je hebt draagvlak nodig van de wethouder en genoeg menskracht. Wij werken rechtstreeks vanuit de gemeente. Ik ben de linkingpin tussen scholen, zwembaden en vervoer. En ik bezoek alle groepen een keer. Dan zie je wat er echt gebeurt.”

Data uit de GezondeJeugd Monitor kan volgens Gidion helpen om gerichter te werken.“Dat is zeker interessant. Als je weet waar kinderen minder vaak zwemmen of minder zwemvaardig zijn, kun je gericht scholen benaderen. Maar de eerste stap blijft overtuiging. Gemeenten moeten het belang van zwemveiligheid wíllen zien.”

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍

‍